Ngập úng đô thị và nguyên nhân “nan giải”

Ngập úng đô thị là vấn đề ngày càng được nhiều người quan tâm, đặc biệt trong những ngày qua khi hiện tượng mưa kéo dài ở các đô thị lớn tại Việt Nam gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, sinh hoạt và đời sống hằng ngày của người dân; làm hư hại lớn tới các công trình xây dựng, phá huỷ các công trình hạ tầng kỹ thuật, làm ngừng trệ giao thông, gây ô nhiễm môi trường…

Ngập úng đang diễn ra không chỉ ở vùng đô thị đồng bằng, duyên hải ven biển mà còn diễn ra tại các đô thị vùng trung du miền núi hay cao nguyên. Vậy nguyên nhân cơ bản nào gây ngập úng? Hãy cùng LPC tham khảo những thông này này nhé.

1. Ngập úng đô thị do điều kiện tự nhiên, khí tượng và thuỷ văn

Nguyên nhân đầu tiên dẫn đến hiện tượng ngập úng đô thị phải kể đến do điều kiện về tự nhiên, địa hình và thuỷ triều và lũ thượng nguồn đặc biệt tác động của Biến đổi khí hậu. Các đặc điểm về điều kiện tự nhiên này dẫn đến các hiện tượng gây ngập:

• Ngập do triều: Do ảnh hưởng của triều biển Đông hoặc biển Tây trong những lúc triều lên hoặc triều cường, mực nước trong sông, kênh lên cao gây khó khăn cho việc tiêu thoát đối với những vùng đất thấp, gây ngập.
• Ngập do mưa: Đây là một trong những nguyên nhân khá phổ biến trên tất cả các vùng. Khi lượng mưa ngày càng gia tăng, mưa có cường độ lớn, thời gian mưa dài trên diện rộng vượt cường độ thiết kế của hệ thống thoát nước.
• Ngập úng do lũ: Lũ trực tiếp từ các sông ở thượng lưu; lũ do xả nước từ các công trình hồ tưới tiêu, hồ thuỷ điện ở phía thượng nguồn và càng nguy hiểm hơn khi xảy ra đồng thời với mưa to và triều cường.

2. Ngập úng do năng lực tiêu thoát nước của hệ thống thoát nước

Trận mưa lớn ngày 29/05 vừa qua đã làm xuất hiện 35 điểm ngập úng ở Hà Nội, trong đó tập trung ở một số quận như Thanh Xuân, Cầu Giấy, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, huyện Thanh Trì…

Hệ thống tiêu thoát nước các thành phố (hầu hết được xây dựng trên nền các đô thị cũ) chưa được hoàn chỉnh và còn nhiều hạn chế. Các thành phố, đô thị trong quá trình phát triển nhưng trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, tầm nhìn và vốn đầu tư khác nhau, nên đến nay hệ thống cơ sở hạ tầng nói chung và hệ thống tiêu thoát nước nói riêng chưa đáp ứng được yêu cầu.

3. Ngập úng do quy hoạch và quản lý phát triển đô thị

Trong quá trình phát triển, công tác quản lý quy hoạch xây dựng không chặt chẽ, thiếu sự kiểm soát về độ cao nền, dẫn đến quy hoạch thoát nước đã bị xâm phạm, diện tích chứa nước điều hoà suy giảm nghiêm trọng, hay thiếu sự kết nối đồng bộ giữa hệ thống thoát nước giữa khu vực mới và khu vực cũ... ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng tiêu thoát nước.

• Việc gia tăng diện tích bề mặt bị bê tông hoá tại các khu vực đô thị làm giảm lượng nước ngầm và tạo ra hiệu ứng đảo nhiệt.
• Việc xây dựng quá nhiều nhà cao tầng dẫn đến tình trạng sụt lún nền đất.
• Vật liệu xây dựng vương vãi làm giảm tiết diện tải nước, cản trở dòng chảy.

4. Năng lực tổ chức và quản lý đô thị của chính quyền các cấp

Công tác duy tu, duy trì hệ thống thoát nước chưa đạt hiệu quả. Nạo vét bùn thải từ sông, kênh, từ mạng lưới còn nhiều hạn chế. Ngân sách dành cho các hoạt động này còn bị hạn chế.

Nguồn vốn xây dựng mới, cải tạo và nâng cấp hệ thống tiêu thoát nước cần được đầu tư đồng bộ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nguồn vốn rất hạn chế và chủ yếu dựa vào vốn vay ODA. Sự phối hợp giữa đầu tư xây các công trình hạ tầng kỹ thuật với các công trình thoát nước chưa chặt chẽ.

5. Do ý thức cộng đồng dân cư

Xây dựng nhà trái phép; san lấp, lấn chiếm sông, kênh, rạch, ao hồ. Khai thác nước ngầm quá mức. Xả rác bừa bãi xuống hố ga, kênh, cống và ra đường dẫn đến bít đường ống tiêu thoát nước làm cho tình trạng tiêu thoát nước ngày càng trở nên khó khăn.